บาทมูลิกากร
หมายถึง [บาดทะมูลิกากอน] น. หมู่คนที่อยู่แทบบาทมูล คือ ข้าราชการในพระองค์. (ป.).
บาทยุคล
หมายถึง [บาดทะยุคน, บาดยุคน] น. เท้าทั้งคู่. (ป. ปาทยุคล).
บาทรช,บาทรัช
หมายถึง [บาดทะรด, บาดทะรัด] น. ละอองเท้า. (ส. ปาทรช).
บาทวิถี
หมายถึง น. ทางเท้า.
บาทสกุณี
หมายถึง [บาดสะกุนี] น. ชื่อเพลงไทยทำนองหนึ่ง.
บาทหลวง
หมายถึง [บาดหฺลวง] น. นักบวชในศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิก.
บาทาธึก
หมายถึง น. เส้นที่กลางใจเท้า.
บาทุกา
หมายถึง น. รองเท้า. (ป., ส. ปาทุกา).
บาธรรม
หมายถึง น. ผู้เชี่ยวชาญในทางธรรม, อาจารย์ทางธรรม.
บาน
หมายถึง ก. ได้. (ข.).
บาน
หมายถึง น. ของที่เป็นแผ่น ๆ บางอย่าง เช่น บานประตู บานหน้าต่าง บานกระจกเงา; ลักษณนามใช้เรียกของเช่นนั้น เช่น กระจกบานหนึ่ง หน้าต่าง ๒ บาน.
ก. เผยออก, คลี่ออก, ขยายออก, เช่น ดอกไม้บาน หอบซี่โครงบาน; กระจาย เช่น เรือแล่นจนนํ้าบาน.
ว. ที่ผายออก เช่น ชามปากบาน กางเกงขาบาน กระโปรงบาน; ปลาบปลื้ม, แช่มชื่น, เบิกบาน, เช่น ใจบาน หน้าบาน; (ปาก) มาก เช่น เสียไปบาน.
บาน,บาน,บาน-
หมายถึง [บาน, บานนะ-] น. นํ้าสำหรับดื่ม, เครื่องดื่ม เช่น สุราบาน ชัยบาน อัฐบาน. (ป., ส. ปาน).
บานกบ
หมายถึง น. กระดานกรุกระหนาบข้างเสาในพระระเบียง ปลายแผ่นกระดานยันใต้ท้องสะพานที่พาดอยู่บนหัวเสา, กระดานกรุกระหนาบข้างคูหาหรือช่องหน้าต่างโบสถ์ วิหาร พระที่นั่งต่าง ๆ, ข้างกบ ก็ว่า.
บานกระทุ้ง
หมายถึง น. บานหน้าต่างที่ปิดงับและเปิดค้ำขึ้นได้.
บานชื่น
หมายถึง น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Zinnia violacea Cav. ในวงศ์ Compositae ลำต้นกลวง ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามกัน ไม่มีก้านใบ ดอกออกที่ยอด มีหลายสี เช่น ขาว แดง ม่วง ชมพู เหลือง.
บานตะเกียง,บานตะโก้,บานตะไท,บานเบอะ,บานเบิก,บานเบียง,บานแบะ
หมายถึง (ปาก) ว. มากมาย.
บานทะโรค
หมายถึง น. โรคริดสีดวงทวารชนิดหนึ่ง ที่ดากบานออกมาข้างนอก.
บานบาตร
หมายถึง [บานนะบาด] น. ภาชนะใส่นํ้า, ถ้วย. (ส.).
บานบุรี
หมายถึง น. ชื่อไม้พุ่มรอเลื้อยชนิด Allamanda cathartica L. ในวงศ์ Apocynaceae ลำต้นแข็ง ปลายกิ่งอ่อนโค้ง ดอกสีเหลืองสด.
บานบุรีม่วง
หมายถึง น. (๑) ชื่อไม้พุ่มรอเลื้อยชนิด Allamanda violacea Gard. et Field ในวงศ์ Apocynaceae ลักษณะเช่นเดียวกับบานบุรี แต่ดอกสีม่วง.
(๒) ชื่อไม้พุ่มรอเลื้อยชนิด Cryptostegia grandiflora R. Br. ในวงศ์ Asclepiadaceae ใบมีขน ดอกสีม่วงชมพู.
(๓) ชื่อไม้เถาชนิด Saritaea magnifica (Steenis) Dugand ในวงศ์ Bignoniaceae ใบเป็นใบประกอบ มีใบย่อยเป็นคู่ ระหว่างใบย่อยมีมือจับ ดอกสีม่วงชมพู ภายในหลอดดอกสีเหลือง.
บานปลาย
หมายถึง (สำ) ก. ขยายออกไปมากกว่าที่ตั้งใจไว้เดิม, ขยายเรื่องเล็กให้กลายเป็นเรื่องใหญ่โตออกไป; ใช้เงินเกินกว่าที่ประมาณหรือกำหนดไว้.
บานพับ
หมายถึง น. เหล็กหรือทองเหลืองที่ใช้ติดบานประตูหรือหน้าต่างเป็นต้น เพื่อให้พับเข้ามาหรือเปิดออกได้, โดยปริยายใช้เรียกสิ่งอื่นที่มีลักษณะคล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น บานพับเครื่องแต่งตัวละคร บานพับขา.
บานมงคล
หมายถึง [บานนะมงคน] น. ชุมนุมดื่ม. (ส.).
บานียะ
หมายถึง ว. ควรดื่ม, น่าดื่ม, ดื่มได้. (ป., ส. ปานีย).
บานีโยทก
หมายถึง น. นํ้าดื่ม.
บานเกล็ด
หมายถึง น. บานหน้าต่างหรือบานประตูซึ่งใช้ไม้หรือกระจกแผ่นเล็ก ๆ พาดขวางซ้อนเหลื่อมกันเป็นเกล็ด บางชนิดดึงหรือหมุนให้เกล็ดเหล่านั้นเปิดปิดได้พร้อม ๆ กัน.
บานเช้า
หมายถึง น. ชื่อไม้ล้มลุก ๒ ชนิดในสกุล Turnera วงศ์ Turneraceae ดอกบานเวลาเช้า ชนิด T. subulata G.E. Smith ดอกสีนวล ชนิด T. ulmifolia L. ดอกสีเหลืองอ่อน.
บานเย็น
หมายถึง น. ชื่อไม้พุ่มขนาดเล็กชนิด Mirabilis jalapa L. ในวงศ์ Nyctaginaceae รากอวบ ใบเดี่ยว โคนดอกเป็นหลอด ปลายบานเป็น ๕ แฉก บานในเวลาเย็น มีหลายสี เช่น ขาว แดงอมม่วง เหลือง รากใช้ทำยาได้.
ว. สีแดงอมม่วง.
บานแผนก
หมายถึง [-ผะแหฺนก] น. บัญชีเรื่อง, สารบาญ.
บานแผละ
หมายถึง [-แผฺละ] น. ผนังตอนที่บานประตูหน้าต่างโบสถ์วิหารเป็นต้นเมื่อเปิดเข้าไปแล้วแปะอยู่.
บานแพนก
หมายถึง [-พะแนก] (กฎ; โบ) น. ตารางแบ่งปันไพร่หลวง. (ตราสามดวง).
บานโภชน์
หมายถึง [บานนะโพด] น. ของดื่มของกิน. (ส.).
บานไม่รู้โรย
หมายถึง น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Gomphrena globosa L. ในวงศ์ Amaranthaceae ลำต้นค่อนข้างแข็งแตกแขนงเป็นพุ่มเล็ก ๆ ใบเดี่ยวออกตรงข้ามกัน ดอกกลม ๆ สีขาว ชมพู หรือม่วงแดง ดอกทนอยู่ได้นาน.
บาบี
หมายถึง (แบบ) น. คนมีบาป, คนมีความชั่ว, เช่น ชนะแต่บาบีพรรค์ พรั่งพร้อม. (ตะเลงพ่าย). (ป. ปาปี; ส. ปาปินฺ).
บาป,บาป-
หมายถึง [บาบ, บาบปะ-] น. การกระทำผิดหลักคำสอนหรือข้อห้ามในศาสนา; ความชั่ว, ความมัวหมอง.
ว. ชั่ว, มัวหมอง, เช่น คนใจบาป. (ป., ส. ปาป).
บาปกรรม
หมายถึง [บาบกำ] น. บาป. (ส. ปาปกรฺม; ป. ปาปกมฺม).
บาปมิตร
หมายถึง [บาบปะมิด] น. มิตรชั่ว. (ส. ปาปมิตฺร; ป. ปาปมิตฺต).
บาปหนา
หมายถึง [บาบหฺนา] น. บาปมาก.
ว. มีบาปมาก, มีบาปสั่งสมไว้มาก, มีกรรมมาก, เช่น คนบาปหนา.
บาปเคราะห์
หมายถึง [บาบปะ-] ว. เคราะห์ร้าย.
น. ดาวพระเคราะห์ที่ให้โทษ เช่น พระราหู. (ส. ปาปคฺรห).
บาพก
หมายถึง [บา-พก] (แบบ) น. ไฟ, (โบ) ใช้ว่า บ่าพก ก็มี. (ป., ส. ปาวก).
บาย
หมายถึง น. ข้าว. (ข.).
บายศรี
หมายถึง น. เครื่องเชิญขวัญหรือรับขวัญ ทำด้วยใบตอง รูปคล้ายกระทง เป็นชั้น ๆ มีขนาดใหญ่เล็กสอบขึ้นไปตามลำดับ เป็น ๓ ชั้น ๕ ชั้น ๗ ชั้น หรือ ๙ ชั้น มีเสาปักตรงกลางเป็นแกน มีเครื่องสังเวยวางอยู่ในบายศรีและมีไข่ขวัญเสียบอยู่บนยอดบายศรี มีหลายอย่าง เช่น บายศรีตอง บายศรีปากชาม บายศรีใหญ่. (ข. บาย = ข้าว + ศรี = สิริ หมายความว่า ข้าวอันเป็นสิริหรือข้าวขวัญ).
บายศรีปากชาม
หมายถึง น. บายศรีตองที่จัดวางลงปากชาม.
บายสุหรี
หมายถึง [บายสุหฺรี] น. สระนํ้า. (ช.).
บารนี
หมายถึง [-ระนี] ว. ดั่งนี้, ยิ่ง, นัก, มาก.
บารมี
หมายถึง [-ระมี] น. คุณความดีที่ควรบำเพ็ญมี ๑๐ อย่าง คือ ทาน ศีล เนกขัมมะ (การออกจากกาม คือ บวช) ปัญญา วิริยะ ขันติ สัจจะ อธิฏฐาน เมตตา อุเบกขา เรียกว่า ทศบารมี; คุณความดีที่ได้บำเพ็ญมา, คุณสมบัติที่ทำให้ยิ่งใหญ่, เช่นว่า ชมพระบารมี พระบารมีปกเกล้าฯ พ่ายแพ้แก่บารมี. (ป. ปารมี).
บารอมิเตอร์
หมายถึง น. เครื่องมือที่ใช้วัดความกดดันของบรรยากาศ อาจประกอบด้วยปรอท หรือตลับโลหะสุญญากาศ แล้วแต่ความมุ่งหมายและความสะดวกที่จะนำไปใช้. (อ. barometer).
บาร์
หมายถึง น. ร้านขายเครื่องดื่มประเภทมีแอลกอฮอล์ มักมีดนตรีและที่ให้ลูกค้าเต้นรำด้วย, สถานบริการเหล้าหรือเครื่องดื่มภายในบ้านเป็นต้น เช่น เปิดฟรีบาร์. (อ. bar).
บาร์
หมายถึง (อุตุ) น. หน่วยวัดความกดอากาศ ๑ บาร์มีค่าเท่ากับ ๑๐๖ ดายน์ต่อตารางเซนติเมตร หรือ ๑๐๕ นิวตันต่อตารางเมตร; (ธรณี) หน่วยวัดความดึงดูดของโลก ๑ บาร์มีค่าเท่ากับ ๙๘๐.๖๑๖ เซนติเมตรต่อวินาที ต่อ วินาที. (อ. bar).
บาร์เรล
หมายถึง น. หน่วยวัดความจุของของเหลว ซึ่งเมื่อใช้กับการวัดปริมาตรนํ้ามันปิโตรเลียม ๑ บาร์เรล = ๓๖ แกลลอนในประเทศอังกฤษ ส่วนในประเทศสหรัฐอเมริกา ๑ บาร์เรล = ๔๒ แกลลอน. (อ. barrel).
บาร์เลย์
หมายถึง น. ข้าวบาร์เลย์. (ดู ข้าวบาร์เลย์).
บาล
หมายถึง (แบบ) ก. เลี้ยง, รักษา, ปกครอง, เช่น บาลเมือง, โดยมากใช้เป็นคำหลังสมาส เช่น โลกบาล รัฐบาล นครบาล โคบาล นิรยบาล. (ป., ส. ปาล).
บาลี
หมายถึง น. ภาษาที่ใช้เป็นหลักในพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท; คัมภีร์พระไตรปิฎก, พุทธพจน์, เรียกว่า พระบาลี. (ป., ส. ปาลิ).
บาศ
หมายถึง น. บ่วง เช่น นาคบาศ เชือกบาศ. (ส. ปาศ; ป. ปาส).
บาศก์
หมายถึง น. ลูกเต๋า, ลูกสกา, ใช้ว่า ลูกบาศก์. (ส. ปาศก; ป. ปาสก).
บาสเกตบอล
หมายถึง น. ชื่อกีฬาชนิดหนึ่ง ผู้เล่นแบ่งเป็น ๒ ฝ่าย ฝ่ายละ ๕ คน ผู้เล่นแต่ละฝ่ายต้องพยายามโยนลูกบอลลงในห่วงตาข่ายของฝ่ายตรงข้าม นับคะแนนตามจำนวนครั้งที่โยนลูกลงห่วงได้. (อ. basketball).
บาหลี
หมายถึง [-หฺลี] น. ชื่อเกาะหนึ่งของประเทศอินโดนีเซีย อยู่ทางตะวันออกของเกาะชวา, เรียกประชาชนชาวเกาะนั้นว่า ชาวบาหลี.
บาหลี
หมายถึง [-หฺลี] น. ห้องเล็ก ๆ ที่อยู่ท้ายเรือสำเภา.
บาเรียน
หมายถึง น. ผู้เล่าเรียน, ผู้รู้ธรรม, ผู้คงแก่เรียน, เปรียญ.
บาเรียม
หมายถึง น. ปืนใหญ่โบราณชนิดหนึ่ง.
บาแดง
หมายถึง (โบ) น. คนเดินหมาย, คนนำข่าวสาร, ผู้สื่อข่าว, นักการ; พนักงานตามคน, ตำแหน่งข้าราชการในสำนักพระราชวัง, ประแดง ก็ใช้.
บำนาญ
หมายถึง น. เงินตอบแทนที่ได้ทำงานมาเป็นเวลานาน ซึ่งจ่ายเป็นรายเดือนจนตลอดชีวิตเมื่อออกจากงาน, โบราณใช้ว่า เบี้ยบำนาญ; (กฎ) เงินตอบแทนความชอบที่ได้รับราชการมา ซึ่งจ่ายเป็นรายเดือน.
บำบวง
หมายถึง ก. บนบาน, เซ่นสรวง, บูชา.
บำบัด
หมายถึง ก. ทำให้เสื่อมคลาย เช่น บำบัดทุกข์, ทำให้ทุเลาลง เช่น บำบัดโรค.
บำราบ
หมายถึง [บำหฺราบ] ก. ปราบ, ทำให้ราบ, ทำให้กลัว.
บำราศ
หมายถึง [บำราด] ก. หายไป, จากไป, พรากไป, ปราศจาก.
บำรุง
หมายถึง ก. ทำให้งอกงาม, ทำให้เจริญ, เช่น บำรุงต้นไม้ บำรุงบ้านเมือง; รักษาให้อยู่ในสภาพที่ดี เช่น บำรุงสุขภาพ บำรุงร่างกาย เงินค่าบำรุง.
บำรุงขวัญ
หมายถึง ก. ทำพิธีเช่นรดนํ้ามนต์ให้ เสกเป่าให้ หรือทำการอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่นกล่าวปลุกใจเพื่อให้ขวัญดี มีใจกล้าหาญ.
บำรู
หมายถึง ก. ตกแต่ง, บำรุง; ประ เช่น บำรูงา ว่า ประงา.
บำหยัด
หมายถึง ก. ประหยัด เช่น บำหยัดหยาบพึงเยงยำ. (กฤษณา).
บำเทิง
หมายถึง ว. บันเทิง, เบิกบาน, รื่นเริง, ยินดี.
บำเพ็ญ
หมายถึง ก. ทำให้เต็มบริบูรณ์, เพิ่มพูน, (มักใช้ในเรื่องเกี่ยวกับศาสนา) เช่น บำเพ็ญบุญ บำเพ็ญบารมี; ประพฤติ, ปฏิบัติ, เช่น บำเพ็ญตนให้เป็นประโยชน์ บำเพ็ญพรต.
บำเรอ
หมายถึง ก. ปรนนิบัติให้เป็นที่ชอบใจ, เรียกหญิงที่ปรนนิบัติเช่นนั้นว่า นางบำเรอ; บูชา เช่น บำเรอไฟ.
บำเรอเชอภักดิ์
หมายถึง ก. ตั้งใจรับใช้.
บำเหน็จ
หมายถึง น. รางวัล, ค่าเหนื่อย, ค่าความชอบเป็นพิเศษ, เช่น ปูนบำเหน็จ, เงินตอบแทนที่ได้ทำงานมา ซึ่งจ่ายครั้งเดียวเมื่อออกจากงาน; (กฎ) เงินตอบแทนความชอบที่ได้รับราชการมา ซึ่งจ่ายครั้งเดียวเมื่อออกจากงาน.
บำโบ,บำโบย,บำโบล
หมายถึง ก. ลูบไล้. (อนันตวิภาค).
บิ
หมายถึง ก. ทำให้แตกออกหรือหลุดออกเป็นชิ้น ๆ ด้วยนิ้ว เช่น บิขนมปัง, แตกออกหรือหลุดออกด้วยอาการคล้ายคลึงเช่นนั้น.
บิกู,บีกู
หมายถึง น. ภิกขุ เช่น พราหมณ์ชีบีกูน้อยใหญ่. (อิเหนา). (ช.).
บิกูปะระมาหนา,บิกูปะระหมั่นหนา
หมายถึง น. ภิกษุกับพราหมณ์. (ช.).
บิฐ
หมายถึง [บิด] น. ตั่ง, ที่นั่งชนิดหนึ่ง รูปสี่เหลี่ยม มีเท้า มีพนักอิงบ้างไม่มีบ้าง. (ป. ปี).
บิณฑ,บิณฑ-
หมายถึง [บินทะ-] (แบบ) น. ก้อนข้าว. (ป., ส. ปิณฺฑ).
บิณฑบาต
หมายถึง น. อาหาร (ใช้แก่พระภิกษุสามเณร) เช่น รับบิณฑบาต.
ก. กิริยาที่พระภิกษุสามเณรรับของที่เขานำมาใส่บาตร, โดยปริยายหมายถึงกิริยาที่พระภิกษุสามเณรขอหรือขอร้อง เช่น เรื่องนี้ขอบิณฑบาตให้เลิกแล้วต่อกัน. (ป. ปิณฺฑปาต ว่า ก้อนข้าวที่ตก).
บิด
หมายถึง ก. หมุนให้เป็นเกลียวอย่างบิดผ้า, หมุนไปทางใดทางหนึ่ง เช่น บิดลูกบิด; เผล้ไปจากสภาพปรกติ เช่น ล้อรถบิด, ทำให้ผิดไปจากสภาพความจริง เช่น บิดข้อความ; หลีกเลี่ยงเพราะความเกียจคร้านเป็นต้น เช่น บิดงาน บิดการ, เอานิ้วมือบีบเนื้ออย่างแรงทำนองแหนบแล้วหมุน เช่น บิดเนื้อ บิดหู; กิริยาที่ปลากัดปลาเข็มเอาปากต่อปากกัดกันจนติดแล้วกลับตัวไปมา.
น. ลักษณนามเรียกอาการที่ปลากัดปลาเข็มเอาปากต่อปากกัดกันแล้วกลับตัวไปมาเช่นนั้นแต่ละยกว่า บิดหนึ่ง ๒ บิด.
บิด
หมายถึง น. โรคลำไส้ใหญ่อักเสบ มีอาการปวดมวนและอุจจาระเป็นมูกเลือด.
บิดขวา
หมายถึง ว. เรียกอาการที่ห่มจีวรโดยม้วนชายด้านข้างทั้ง ๒ ให้เป็นลูกบวบหันเข้าทางขวาว่า ห่มบิดขวา.
บิดขี้เกียจ
หมายถึง ก. บิดร่างกายไปมาเพราะความเกียจคร้านหรือเพื่อแก้เมื่อยเป็นต้น.
บิดจะกูด,บิดตะกูด
หมายถึง ว. อาการที่บิดไปบิดมาไม่ยอมทำอะไรหรือไม่ยอมทำตามสั่ง.
บิดซ้าย
หมายถึง ว. เรียกอาการที่ห่มจีวรโดยม้วนชายด้านข้างทั้ง ๒ ให้เป็นลูกบวบหันออกทางซ้ายว่า ห่มบิดซ้าย.
บิดพลิ้ว
หมายถึง ก. หลีกเลี่ยงไม่ปฏิบัติตามสัญญาหรือปฏิบัติไม่ตรงตามข้อตกลง.
บิดร
หมายถึง [-ดอน] (แบบ) น. พ่อ. (ป. ปิตุ; ส. ปิตฺฤ).
บิดหล่า
หมายถึง [บิดหฺล่า] น. เครื่องมือสำหรับเจาะไม้ชนิดหนึ่ง ใช้มือดึงเชือกบิดเป็นเกลียว ปลายมีคม คล้ายสว่าน.
บิดหัวลูก
หมายถึง น. โรคบิดที่เป็นแก่หญิงมีครรภ์แก่จวนจะคลอด.
บิดา
หมายถึง น. พ่อ (ใช้ในที่สุภาพ), โดยปริยายหมายความว่า ผู้ให้กำเนิด เช่น บิดาแห่งประวัติศาสตร์, บิดร ก็ว่า. (ป. ปิตา; ส. ปิตฺฤ).
บิดเบี้ยว
หมายถึง ว. บิดจนผิดรูปผิดร่างไปมาก เช่น หน้าตาบิดเบี้ยว รูปร่างบิดเบี้ยว.
บิดเบือน
หมายถึง ก. ทำให้ผิดแผกไปจากข้อเท็จจริง, ทำให้ผิดแผกแปลกไปจากเดิมหรือจากข้อเท็จจริง.
บิดไส้
หมายถึง ก. ใช้เวทมนตร์ทำให้เกิดอาการเจ็บปวดในท้องคล้ายลำไส้ถูกบิด.
บิตุ
หมายถึง (แบบ) น. พ่อ, ใช้เป็นคำหน้าสมาส เช่น บิตุฆาต บิตุราช. (ป. ปิตุ).
บิตุจฉา
หมายถึง [-ตุดฉา] (แบบ) น. อา (ผู้หญิง), ป้า (ญาติฝ่ายพ่อ). (ป. ปิตุจฺฉา).
บิตุรงค์
หมายถึง (กลอน) น. พ่อ. (ป. ปิตุ + องฺค).
บิตุละ,บิตุลา
หมายถึง (แบบ) น. ลุง, อา, (พี่น้องผู้ชายข้างพ่อ). (ป. ปิตุล).
