ตะโกก
หมายถึง น. ไม้รูปโค้งปลายทั้ง ๒ ข้างงอขึ้นเล็กน้อย ใช้พาดคอวัวหรือคอควายสำหรับลากเลื่อนเป็นต้น, โกก คอม หรือ ตะโหงก ก็เรียก.
ตะโกก
หมายถึง น. ชื่อปลานํ้าจืดขนาดกลางบางชนิดและบางสกุล ในวงศ์ Cyprinidae หัวเสี้ยม ลำตัวยาวเรียว แบนข้างเล็กน้อย ครีบหลังมีก้านครีบตอนหน้าแข็ง ยาวคล้ายเงี่ยง พื้นลำตัวด้านหลังและครีบสีเทาอมฟ้า ส่วนอื่นสีเงิน ที่สำคัญได้แก่ชนิดในสกุล Cyclocheilichthys เช่น ชนิด C. enoplos, C. dumerilii สกุลอื่น ๆ เช่น ชนิด Cosmochilus harmandi, Albulichthys alburoides.
ตะโกขาว
หมายถึง ดู ล้อมปรวด.
ตะโกดำ
หมายถึง ดู กระดูกค่าง.
ตะโกน
หมายถึง ก. ออกเสียงดังกว่าปรกติเพื่อให้ได้ยิน.
ตะโกรง
หมายถึง [-โกฺรง] ก. ทะเยอทะยาน, อยากได้.
ว. อาการวิ่งโทง ๆ; เต็มไปด้วยความอยาก, ตะกลาม, เช่น ลูกเมียแปรไปเป็นอื่นตื่นตะโกรง. (สุ. สอนเด็ก).
ตะโกรม
หมายถึง [-โกฺรม] น. ชื่อหอยทะเลกาบคู่ในสกุล Crassostrea วงศ์ Ostreidae ลักษณะเหมือนหอยนางรม แต่มีขนาดใหญ่ มีหลายชนิด เช่น ชนิด Crassostrea iredalei, C. belcheri, นางรมใหญ่ ก็เรียก.
ตะโกส้ม
หมายถึง ดู กระทุ่ม ๑.
ตะโก้
หมายถึง น. ชื่อขนมชนิดหนึ่ง ทำด้วยแป้งข้าวเจ้าหรือแป้งเท้ายายม่อมกวนเข้ากับนํ้าตาล ใส่แห้วหรือข้าวโพดเป็นต้นก็ได้ หยอดหน้าด้วยกะทิกวนกับแป้ง.
ตะโก้
หมายถึง น. ชื่อลมทะเลพัดจากทิศตะวันตกเฉียงเหนือมาทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ มักมีในปลายฤดูฝน, ลมพัดหลวง ก็เรียก.
ตะโขง
หมายถึง น. ชื่อจระเข้ชนิด Tomistoma schlegelii ในวงศ์ Crocodylidae มีขนาดใหญ่มาก ขนาดยาวได้ถึง ๔.๕ เมตร ตัวสีนํ้าตาลแดงมีลายสีนํ้าตาลเข้ม ปากเรียวยาวคล้ายปากปลาเข็ม หางแบนใหญ่ใช้ว่ายนํ้า อาศัยตามป่าเลนชายนํ้ากร่อย ในประเทศไทยพบเฉพาะทางภาคใต้เท่านั้น, จระเข้ปากกระทุงเหว ก็เรียก.
ตะโบม
หมายถึง ก. เล้าโลม, โอบกอด.
ตะโพก
หมายถึง น. ส่วนของร่างกายเบื้องหลังถัดบั้นเอวลงไป มีเนื้อเป็นกระพุ้งทั้ง ๒ ข้าง, กล้ามเนื้อส่วนบนที่นูนขึ้นของโคนขาสัตว์สองเท้าหรือโคนขาหลังของสัตว์สี่เท้า, สะโพก ก็ว่า.
ตะโพกสุดเสียงสังข์
หมายถึง (สำ) น. เรียกตะโพกหญิงที่ผายออกมาก.
ตะโพง
หมายถึง ว. อาการวิ่งก้าวยาว ๆ หรือวิ่งอย่างกระโดด; โทง ๆ, โหย่ง ๆ, เช่น ก็จะทำคลุมโปงตะโพงดัน. (ปกีรณำพจนาดถ์), วิ่งตะโพงกอดบาท. (นิทราชาคริต), ตะพง ก็ว่า.
ตะโพน
หมายถึง น. กลองสองหน้า รูปหัวสอบท้ายสอบกลางป่อง ขึงด้วยหนังทั้ง ๒ หน้า มีขารอง ตีด้วยฝ่ามือ.
ตะโล้ดโป๊ด
หมายถึง น. ชื่อกลองสองหน้าชนิดหนึ่ง ยาวประมาณ ๗๘ เซนติเมตร ใช้ตีประกอบการฟ้อนและการเล่นพื้นเมืองทางภาคเหนือ, คู่กับ กลองแอว.
ตะโหงก
หมายถึง [-โหฺงก] น. เครื่องจองจำอย่างหนึ่ง ใช้ไม้ ๒ อันหนีบคออย่างคา.
ตะโหงก
หมายถึง [-โหฺงก] น. ไม้รูปโค้งปลายทั้ง ๒ ข้างงอขึ้นเล็กน้อย ใช้พาดคอวัวหรือคอควายสำหรับลากเลื่อนเป็นต้น, โกก คอม หรือ ตะโกก ก็เรียก.
ตะโหงก
หมายถึง [-โหฺงก] น. โคนทางมะพร้าวแห้ง; สิ่งที่นูนโหนกขึ้นจากพื้นราบ เช่น หัวตะโหงกตอไม้; ก้อนเนื้อที่ต้นคอของสัตว์บางชนิดเช่นวัว, หนอก ก็ว่า.
ตะใภ้
หมายถึง (ปาก) น. สะใภ้.
ตะไกร
หมายถึง [-ไกฺร] น. เครื่องมือสำหรับตัดโดยใช้หนีบ มี ๒ ขา, ลักษณนามว่า เล่ม, เขียนเป็น กรรไกร หรือ กรรไตร ก็มี.
ตะไกร
หมายถึง [-ไกฺร] น. คำเรียกเหยี่ยวชนิดหนึ่งว่า เหยี่ยวตะไกร. (พจน. ๒๔๙๓).
ตะไคร่
หมายถึง [-ไคฺร่] น. พืชสีเขียวที่เกิดติดอยู่ตามต้นไม้ บางทีก็เกิดในนํ้าและตามพื้นดินหรือกำแพงที่ชุ่มชื้น.
ตะไคร้
หมายถึง [-ไคฺร้] น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Cymbopogon citratus (DC.) Stapf ในวงศ์ Gramineae ขึ้นเป็นกอ กลิ่นหอม ใช้ปรุงอาหารได้.
ตะไคร้น้ำ
หมายถึง น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Homonoia riparia Lour. ในวงศ์ Euphorbiaceae ใบเรียวเล็ก มักขึ้นตามซอกหินในลำธารและริมน้ำ.
ตะไคร้บก
หมายถึง ดู สนุ่น ๑.
ตะไคร้หางนาค
หมายถึง น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Rotula aquatica Lour. ในวงศ์ Ehretiaceae ขึ้นเป็นกอตามซอกหินริมลำธาร กิ่งเรียวกลมเหนียวมาก.
ตะไคร้แดง,ตะไคร้หอม
หมายถึง น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Cymbopogon nardus (L.) Rendle ในวงศ์ Gramineae ต้นใหญ่กว่าตะไคร้ กาบและขอบใบสีแดง กลิ่นหอม.
ตะไบ
หมายถึง น. เหล็กเครื่องมือใช้ถูไม้หรือโลหะอื่น ๆ ให้เกลี้ยงเกลาเป็นต้น มีหลายชนิด เช่น ตะไบท้องปลิง ตะไบหางหนู.
ก. ถูด้วยตะไบ เช่น ตะไบเล็บ.
ตะไบเล็บ
หมายถึง น. อุปกรณ์แต่งเล็บมักทำด้วยโลหะ มีลักษณะแบนยาว ที่ผิวหน้าทั้ง ๒ ด้านบั้งเป็นรอยหยาบ ๆ สำหรับถูเล็บ.
ตะไล
หมายถึง น. ถ้วยกระเบื้องเล็ก ๆ ชนิดหนึ่ง สำหรับใส่ขนมแล้วนึ่งเป็นต้น เรียกว่า ถ้วยตะไล.
ตะไล
หมายถึง น. ดอกไม้ไฟชนิดหนึ่ง มีปีกเป็นวงกลม ทำด้วยกระบอกไม้ไผ่บรรจุดินปืนที่ทำด้วยดินประสิวกับถ่านไม้ และตอกให้แน่น มีรูชนวนสำหรับจุด.
ตะไล
หมายถึง (ถิ่น-ราชบุรี) น. ต้นคงคาเดือด. (ดู คงคาเดือด).
ตัก
หมายถึง น. หน้าขาตอนเข่าถึงโคนขาในเวลานั่ง.
ตัก
หมายถึง ก. เอาภาชนะช้อนสิ่งของขึ้นจากที่เดิม เช่น ตักนํ้า ตักแกง ตักดิน.
ตักกะ
หมายถึง (แบบ) น. ตรรก, ความตรึก, ความคิด. (ป. ตกฺก).
ตักตวง
หมายถึง ก. หาประโยชน์ใส่ตัว, กอบโกยมาเป็นของตนเมื่อมีโอกาส.
ตักน้ำรดหัวตอ
หมายถึง (สำ) ก. แนะนำพรํ่าสอนเท่าไรก็ไม่ได้ผล, ตักนํ้ารดหัวสาก ก็ว่า.
ตักน้ำรดหัวสาก
หมายถึง (สำ) ก. แนะนำพรํ่าสอนเท่าไรก็ไม่ได้ผล เช่น นํ้ารดหัวสาก สอนเด็กปากมาก เลี้ยงลูกใจแข็ง. (สุบิน กลอนสวด), ตักนํ้ารดหัวตอ ก็ว่า.
ตักน้ำใส่กะโหลก ชะโงกดูเงา
หมายถึง (สำ) ก. ให้รู้จักฐานะของตนและเจียมตัว.
ตักบาตร
หมายถึง ก. เอาของใส่บาตรพระ. (เทียบ ข. ฎาก่ ว่า วางลง).
ตักบาตรอย่าถามพระ
หมายถึง (สำ) ก. จะให้อะไรแก่ผู้ที่เต็มใจรับอยู่แล้ว ไม่ควรถาม.
ตักษณะ
หมายถึง (แบบ) น. เครื่องตัดและกรางสิ่งของ เช่น มีด พร้า บุ้ง ตะไบ; การตัด, การปอก, การทอน. (ส.).
ตักษณี
หมายถึง น. ผึ่ง, ขวาน. (ส.; ป. ตจฺฉนี).
ตักษัย
หมายถึง (กลอน; ตัดมาจาก ชีวิตักษัย) ก. สิ้นชีวิต, ตาย.
ตักเตือน
หมายถึง ก. สั่งสอนให้รู้สำนึกตัว.
ตัง
หมายถึง ว. เสียงดังอย่างของหนัก ๆ ตกกระทบพื้นแข็ง.
ตัง
หมายถึง น. ยางไม้ที่ประสมกับสิ่งอื่น แล้วทำให้เหนียวสำหรับดักนกเป็นต้น.
ตังฉ่าย
หมายถึง น. ผักดองแห้งแบบจีนชนิดหนึ่ง ใช้ปรุงอาหาร. (จ.).
ตังติด
หมายถึง ดู มวก.
ตังวาย
หมายถึง (กลอน; แผลงมาจาก ถวาย) ก. ให้, ถวาย.
น. ของถวาย. (ข.).
ตังเก
หมายถึง น. ชื่อเรือต่อชนิดหนึ่ง ใช้จับปลาตามชายฝั่งทะเล ทางด้านค่อนมาทางหัวเรือมีเก๋ง ๒ ชั้น ชั้นล่างเป็นที่ติดตั้งเครื่องยนต์ ชั้นบนเป็นที่สำหรับผู้ควบคุมเรือใช้ดูทิศทาง มีเสากระโดง บนเสากระโดงมีแป้นกลมสำหรับคนขึ้นไปยืนสังเกตการณ์ เรียกว่า รังกา ด้านท้ายเรือมีที่สำหรับโรยอวน และด้านหัวเรือมีที่สำหรับกว้านอวน.
ตังเม
หมายถึง น. นํ้าตาลหรือนํ้าอ้อยที่เคี่ยวจนเหนียว, แตงเม ก็ว่า; โดยปริยายหมายความว่า ตระหนี่.
ตังโอ๋
หมายถึง น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Chrysanthemum coronarium L. ในวงศ์ Compositae ใบเล็กหนา กลิ่นหอม กินได้ เป็นพรรณไม้ต่างประเทศ, งาไซ ก็เรียก. (จ.).
ตัจฉก
หมายถึง [-ฉก] (แบบ) น. ช่างไม้. (ป.; ส. ตกฺษก).
ตัจฉนี
หมายถึง [-ฉะนี] (แบบ) น. ผึ่ง, ขวาน. (ป.; ส. ตกฺษณี).
ตัณฑุละ
หมายถึง [ตันดุละ] (แบบ) น. ข้าวสาร. (ป., ส.).
ตัณหักษัย
หมายถึง (แบบ) ว. ผู้สิ้นตัณหา เช่น แด่ท้าวผู้ตัณหักษัย. (ม. คำหลวง วนปเวสน์). (ป. ตณฺหา + ส. กฺษย).
ตัณหา
หมายถึง [ตันหา] น. ความทะยานอยาก, โดยทั่วไปใช้หมายถึงความใคร่ในกาม. (ป.; ส. ตฺฤษฺณา).
ตัด
หมายถึง ก. ทำให้ขาดด้วยของมีคม เช่น ตัดกระดาษ ตัดผ้า; ทอน เช่น ตัดเงินเดือน, ลัด เช่น เดินตัดทาง; ตัดสิ่งใดสิ่งหนึ่งทำให้เป็นสิ่งสำเร็จรูป เช่น ตัดเสื้อ ตัดรองเท้า; โดยปริยายหมายถึงลักษณะที่คล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น ตัดญาติ ตัดกิเลส.
ตัดกัน
หมายถึง ก. ขัดกัน, ไม่กินกัน, ไม่กลมกลืนกัน, (ใช้แก่สี); ตัดผ่านขวางกัน เช่น ถนนตัดกัน.
ตัดขาด
หมายถึง ก. เลิกติดต่อคบหากัน.
ตัดช่องน้อยแต่พอตัว
หมายถึง (สำ) ก. เอาตัวรอดแต่ผู้เดียว.
ตัดช่องย่องเบา
หมายถึง (ปาก) ก. ลักลอบเข้าไปในบ้านเรือนของผู้อื่นเพื่อขโมยของ.
ตัดญาติขาดมิตร
หมายถึง (สำ) ก. ตัดขาดจากกัน.
ตัดตอน
หมายถึง ก. แบ่งหรือตัดเอามาบางส่วน.
ตัดต้นไฟ
หมายถึง ก. ตัดสิ่งที่เป็นเหตุไม่ให้ลุกลามต่อเนื่องไป.
ตัดถนน
หมายถึง ก. สร้างถนน.
ตัดทอน
หมายถึง ก. ทำให้ลดลงหรือทำให้สั้นลง เช่น ตัดทอนอำนาจ.
ตัดทาง,ตัดหนทาง
หมายถึง ก. ทำให้หมดช่องทาง เช่น ตัดทางทำมาหากิน; ทำให้มีทาง เช่น ตัดทางพอให้ผ่านไปได้.
ตัดบท
หมายถึง ก. พูดให้ยุติเรื่องกัน; แยกคำออก.
ตัดประเด็น
หมายถึง ก. ตัดข้อความสำคัญของเรื่องที่หยิบยกขึ้นพิจารณาออกเสียบ้าง.
ตัดพ้อ
หมายถึง ก. พูดต่อว่าด้วยความน้อยใจ, พ้อ หรือ ตัดพ้อต่อว่า ก็ใช้.
ตัดรอน
หมายถึง ก. ตัดขาด, ตัดไมตรี.
ตัดราคา
หมายถึง ก. ลดราคาให้ตํ่ากว่าคู่แข่งขัน.
ตัดรำคาญ
หมายถึง ก. ทำให้ความรำคาญหมดไป เช่น เขามาเคี่ยวเข็ญให้ซื้อของอยู่นานจนต้องซื้อเพื่อตัดรำคาญ, เสียรำคาญ ก็ว่า.
ตัดสิน
หมายถึง ก. ลงความเห็นชี้ขาด.
ตัดสินใจ
หมายถึง ก. ตกลงใจ.
ตัดหนามอย่าไว้หน่อ
หมายถึง (สำ) ก. ทำลายให้ถึงต้นตอ.
ตัดหน้า
หมายถึง ก. ชิงทำเสียก่อน; ผ่านหน้าในระยะกระชั้นชิด เช่น วิ่งตัดหน้ารถ.
ตัดหน้าฉาน
หมายถึง ก. เดินผ่านหน้าที่ประทับ.
ตัดหัวคั่วแห้ง
หมายถึง (สำ) ก. ฆ่าให้ตายเพื่อให้หายแค้น.
ตัดหางปล่อยวัด
หมายถึง (สำ) ก. ตัดขาดไม่เกี่ยวข้อง ไม่เอาเป็นธุระอีกต่อไป.
ตัดเชือก
หมายถึง (สำ) ก. ตัดความสัมพันธ์ ไม่ยอมให้ความช่วยเหลืออีกต่อไป.
ตัดเป็นตัดตาย
หมายถึง (สำ) ก. ตัดขาดจากกันอย่างเด็ดขาด.
ตัดเส้น
หมายถึง ก. แต่งเส้นริมภาพทำให้ดูเด่นชัดและเรียบร้อยขึ้น.
ตัดใจ
หมายถึง ก. ห้ามใจไม่ให้คิดในเหตุที่เกิดขึ้น.
ตัดไพ่
หมายถึง ก. แบ่งไพ่ที่สับไพ่ไว้แล้วออกเป็นกอง ๆ.
ตัดไฟต้นลม
หมายถึง (สำ) ก. ตัดต้นเหตุเพื่อไม่ให้เหตุการณ์ลุกลามต่อไป.
ตัดไฟหัวลม
หมายถึง (สำ) ก. ตัดต้นเหตุเพื่อไม่ให้เหตุการณ์ลุกลามต่อไป.
ตัดไฟแต่ต้นลม
หมายถึง (สำ) ก. ตัดต้นเหตุเพื่อไม่ให้เหตุการณ์ลุกลามต่อไป.
ตัดไม้ข่มนาม
หมายถึง ก. ทำพิธีทางไสยศาสตร์ก่อนออกสงคราม โดยหาไม้ที่มีชื่อเหมือนหรือสำเนียงคล้ายชื่อข้าศึกมาตัดให้ขาดเพื่อเอาชัย.
น. เรียกพิธีกรรมอย่างนั้นหรือที่มีลักษณะคล้ายคลึงเช่นนั้นว่า พิธีตัดไม้ข่มนาม.
ตัตว,ตัตว-
หมายถึง [ตัดตะวะ-] (แบบ) น. ความเป็นอย่างนั้น, ความเป็นจริง. (ส. ตตฺตฺว).
ตัตวศาสตร์
หมายถึง น. วิชาว่าด้วยความจริง. (ส. ตตฺตฺว + ศาสฺตฺร).
ตัถย์
หมายถึง [ตัด] (แบบ) น. ความเป็นอย่างนั้น, ความจริง.
ว. เป็นอย่างนั้นจริง. (ส.).
ตัน
หมายถึง น. มาตรานํ้าหนักและมาตราวัด มีหลายอัตราแล้วแต่วัตถุที่ใช้ คือ ๑. เมตริกตัน มาตราชั่งเท่ากับนํ้าหนัก ๑,๐๐๐ กิโลกรัม หรือ ๑๖ (เศษ ๒ ส่วน ๓) หาบหลวง หรือเป็นมาตราวัดเท่ากับ ๑.๑๓ ลูกบาศก์เมตร หรือ ๔๐ ลูกบาศก์ฟุต. ๒.ตันระวางเรือ ถ้าคำนวณระวางบรรทุกสินค้าและห้องทั่วไป เรียก ตันกรอส, ถ้าคำนวณเฉพาะบรรทุกสินค้า เรียก ตันเน็ต, และถ้าคำนวณนํ้าหนักทั้งลำเรือเช่นเรือรบ เรียก ตันระวางขับน้ำ, ทั้ง ๓ นี้วัด ๑๐๐ ลูกบาศก์ฟุต เป็นตันหนึ่งเช่นเดียวกัน. ๓. ตันระวางบรรทุกอื่น ๆ ถ้าของหนักคิด ๑,๐๑๖.๐๔๗ กิโลกรัม เป็นตันหนึ่ง ถ้าเป็นของเบาคิดวัด ๑.๑๓ ลูกบาศก์เมตร หรือ ๔๐ ลูกบาศก์ฟุต เป็นตันหนึ่ง. (อ. ton).
ตัน
หมายถึง ว. ไม่กลวง, ไม่ทะลุตลอด, เช่น คลองตัน ตรอกตัน ท่อตัน; โดยปริยายหมายความว่า ติดขัด, ไม่มีทางออก, เช่น ตำแหน่งตัน, ไม่ปลอดโปร่ง เช่น สมองตัน.
ตันคอหอย
หมายถึง (ปาก) ก. พูดไม่ออกด้วยความดีใจหรือเสียใจ.
ตันตระ
หมายถึง [-ตฺระ] (แบบ) น. ส่วนสำคัญ, หัวข้อ, คำสอน. (ส.).
