ตามยถากรรม
หมายถึง (สำ) ว. เป็นไปตามกรรม, สุดแต่จะเป็นไป.
ตามลมตามแล้ง
หมายถึง (สำ) ว. สุดแต่จะเป็นไป.
ตามลำพัง
หมายถึง ว. โดดเดี่ยว, เฉพาะตัวเอง, ไม่เกี่ยวข้องกับผู้อื่น.
ตามอำเภอใจ
หมายถึง ว. เอาแต่ใจตัว ไม่ยอมรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น.
ตามะแน
หมายถึง ดู เนื้อทราย.
ตามิน
หมายถึง น. ชื่อปลานํ้าจืดชนิด Amblyrhynchichthys truncatus ในวงศ์ Cyprinidae ลำตัวยาวเพรียว แบนข้าง หัวเล็ก มีลักษณะเด่นที่จะงอยปากสั้นและปลายตัดตรง ปากเล็กอยู่ตํ่า ตาโต พื้นลำตัวสีเงิน ครีบต่าง ๆ สีเทา ขนาดยาวไม่เกิน ๒๐ เซนติเมตร, ตาเหลือก หรือ หนามหลัง ก็เรียก.
ตามีตามา,ตาสีตาสา
หมายถึง (สำ) น. ชาวบ้านทั่ว ๆ ไป.
ตามเนื้อผ้า
หมายถึง ว. ตามที่ปรากฏ เช่น เทศน์ตามเนื้อผ้า, ตามข้อเท็จจริง เช่น ว่าไปตามเนื้อผ้า.
ตามเพลง
หมายถึง (สำ) ว. สุดแต่จะเป็นไป, ตามเรื่องตามราว.
ตามเรื่องตามราว
หมายถึง (สำ) ว. ปล่อยให้เป็นไปเอง, สุดแต่จะเป็นไป.
ตามใจ
หมายถึง ก. แล้วแต่ใจ.
ตามใจปากมากหนี้
หมายถึง (สำ) ก. เห็นแก่กินย่อมสิ้นเปลืองมาก.
ตามใจปากลำบากท้อง
หมายถึง (สำ) ก. เห็นแก่กินมักจะเดือดร้อน.
ตามไฟ
หมายถึง ก. จุดให้ไฟติดไว้, สุมไฟที่ขอนไม้ให้ติดอยู่ตลอดเวลาเพื่อให้ผู้อื่นต่อไฟไปใช้หรือเพื่อแก้หนาว.
ตาย
หมายถึง ก. สิ้นใจ, สิ้นชีวิต, ไม่เป็นอยู่ต่อไป, สิ้นสภาพของการมีชีวิต, เช่น สภาวะสมองตาย; เคลื่อนไหวไม่ได้ เช่น มือตาย ตีนตาย; ไม่เดินเพราะเครื่องเสียหรือหยุดเป็นต้น เช่น รถยนต์ตาย นาฬิกาตาย; ยืนแต้มอยู่อย่างเดียว เช่น ลูกเต๋าตายหก; ลักษณะที่ประตูในการเล่นการพนันบางประเภท เช่น โป ถั่ว ไม่ออกเลย หรือนาน ๆ จึงจะออกสักครั้งหนึ่ง; ผิดตามที่กติกากำหนดไว้ในการเล่นกีฬาหรือการละเล่นบางชนิด.
ตาย
หมายถึง ว. คำประกอบท้ายประโยคหรือหน้าประโยค หมายความว่า แย่, เต็มที, ยิ่งนัก, เช่น ร้อนจะตาย ตายละทีนี้, คำเปล่งเสียงแสดงความตกใจหรือประหลาดใจเป็นต้น เช่น อุ๊ยตาย ตายแล้ว.
ตายขาน
หมายถึง ก. ยืนต้นตายเป็นแถว ๆ (ใช้แก่ต้นไม้) ในความว่า ไม้ตายขาน.
ตายขุย
หมายถึง ก. ออกดอกเป็นเมล็ดแล้วตาย (ใช้แก่ไม้ในจำพวกไผ่).
ตายคาที่
หมายถึง ก. ตายทันทีตรงที่เกิดเหตุ.
ตายซาก
หมายถึง ก. ตายทิ้งร่างแห้งอยู่ (ใช้แก่สัตว์บางอย่าง เช่น คางคก จิ้งจก).
ตายดาบหน้า
หมายถึง ก. มุ่งเสี่ยงไปข้างหน้า, เสี่ยงหนีเหตุการณ์ร้ายปัจจุบันไปเผชิญชีวิตข้างหน้า, มีทิฐิมานะที่จะต่อสู้กับเคราะห์กรรมเอาข้างหน้า, เสี่ยงทำไปก่อน แล้วค่อยคิดแก้เหตุการณ์ภายหลัง.
ตายด้าน
หมายถึง ก. หมดความรู้สึกทางสัมผัส, ไม่มีความรู้สึกเหมือนอย่างที่เคยมี; โดยปริยายหมายความว่า หยุดเจริญก้าวหน้า ติดอยู่แค่นั้น.
ตายตัว
หมายถึง ก. คงที่อยู่อย่างนั้น เช่น ราคาตายตัว อัตราตายตัว.
ตายทั้งกลม
หมายถึง ว. ตายทั้งหมด, ตายทั้งแม่ทั้งลูก, เรียกหญิงที่ตายพร้อมกับลูกที่อยู่ในท้องว่า หญิงตายทั้งกลม.
ตายนึ่ง
หมายถึง ก. เฉาหรือเหี่ยวเพราะถูกแดดหรือไอร้อนอย่างถูกนึ่ง.
ตายน้อย
หมายถึง ว. เกือบตาย.
ตายประชดป่าช้า
หมายถึง (สำ) ก. แกล้งทำหรือพูดแดกดันประชดอีกฝ่ายหนึ่ง แต่ตัวเองกลับเป็นฝ่ายเสียหายจากการทำหรือพูดนั้น.
ตายฝอย
หมายถึง ก. แห้งตายไปเพราะแล้ง (ใช้แก่ข้าวกล้า).
ตายฝังยังเลี้ยง
หมายถึง ก. เลี้ยงดูตามบุญตามกรรม.
ตายพราย
หมายถึง ก. ตายเสียแต่ยังไม่ออกผล (ใช้แก่ต้นไม้บางชนิดซึ่งกำลังจะมีผล เช่น กล้วย ถั่วแระ), ยืนต้นตาย (ใช้แก่ต้นไม้บางชนิด เช่น คูน).
ตายรัง
หมายถึง ว. ในที่สุดก็ต้องหวนกลับมาอยู่กับครอบครัวตามเดิม (ใช้แก่สามี) เช่น กลับมาตายรัง.
ตายราบ
หมายถึง ว. ไม่มีทางสู้, ไม่พ้นมือไปได้.
ตายลาภ
หมายถึง (แบบ) ว. เป็นลาภแน่ ๆ, หนีไม่พ้น, เช่น นางนี้ดีร้ายตายลาภเรา. (มณีพิชัย).
ตายห่า
หมายถึง ก. ตายด้วยอหิวาตกโรคหรือกาฬโรค.
ตายอดตายอยาก
หมายถึง ก. อดอยากมานาน.
ตายเป็นเบือ
หมายถึง ก. ตายมากมายเกลื่อนกลาดไปเหมือนถูกยาเบื่อ.
ตายเรียบ
หมายถึง (ปาก) ว. ตายทั้งหมด.
ตายโคม
หมายถึง น. เรียกไข่ที่ตัวตายในระหว่างฟักว่า ไข่ตายโคม.
ตายโหง
หมายถึง ก. ตายผิดธรรมดาโดยอาการร้าย เช่น ถูกฆ่าตาย ตกนํ้าตาย.
ตายใจ
หมายถึง ก. หลงเชื่ออย่างไม่สงสัย.
ตาราง
หมายถึง น. ช่องสี่เหลี่ยมที่เกิดจากเส้นขนานในแนวยืนกับแนวนอนตัดกัน, ตาตาราง ก็ว่า; ใช้เป็นคำนำหน้าคำมาตราวัดที่เป็นหน่วยมาตรฐาน หมายความว่า สี่เหลี่ยมจัตุรัส เช่น ตารางวา หมายความว่า วาสี่เหลี่ยมจัตุรัส.
ตารางสอน
หมายถึง น. ตารางที่บรรจุรายการสอนว่า วันใด เวลาใด สอนวิชาใด.
ตารางเหลี่ยม
หมายถึง (เลิก) น. ชื่อมาตราวัดพื้นผิวที่เป็นหน่วยมาตรฐาน คือพื้นที่กำหนดเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส เช่น ๑ เมตรตารางเหลี่ยม เท่ากับ กว้าง ๑ เมตร ยาว ๑ เมตร หรือ ๑ ตารางเมตร.
ตาราไต
หมายถึง น. ดอกบัว. (ช.).
ตาริ้ว
หมายถึง น. แถวซึ่งตั้งเป็น ๒ แถวหรือ ๔ แถวขนานกัน เช่นแถวกระบวนแห่เป็นต้น.
ตาร้าย
หมายถึง น. เรียกผู้ที่มองดูคนอื่นแล้วถือว่าให้โทษแก่คนนั้น, ดูร้าย ก็ว่า; ที่เดือดร้อน ในคำว่า เข้าตาร้าย.
ตาล
หมายถึง [ตาน] น. ชื่อปาล์มชนิด Borassus flabellifer L. ในวงศ์ Palmae ใบใหญ่ ดอกแยกเพศ อยู่ต่างต้น ต้นเพศผู้ออกดอกเป็นงวงคล้ายมะพร้าว ไม่มีผล ต้นเพศเมียออกดอกเป็นช่อเดี่ยว ๆ ผลใหญ่กลมโตเป็นทะลาย น้ำหวานที่ออกจากงวงของต้นเพศผู้ เรียกว่า น้ำตาลสด ใช้ทำน้ำตาลได้ ตอนหัวของผลอ่อน เรียกว่า หัวตาล ต้มแกงกินได้ เมื่อเต้ายังอ่อน เรียกว่า ลอนตาล นิยมกินสดหรือกินกับนํ้าเชื่อม เนื้อในตาลอ่อนที่เฉาะออกมาจากเต้า เรียกว่า ตาลเฉาะ จาวที่เกิดจากเมล็ดแก่ที่งอกแล้ว เรียกว่า จาวตาล เชื่อมกินได้, ตาลโตนด ก็เรียก; เรียกขนมที่ทำด้วยแป้งผสมนํ้าคั้นจากลูกตาลสุกว่า ขนมตาล.
ตาลปัตร
หมายถึง [ตาละปัด] น. พัดใบตาล มีด้ามยาว สำหรับพระใช้ในพิธีกรรมเช่นในเวลาให้ศีล ต่อมาอนุโลมเรียกพัดที่ทำด้วยผ้าหรือไหมซึ่งมีลักษณะคล้ายคลึงเช่นนั้นว่า ตาลปัตร ด้วย, ตาลิปัตร ก็ว่า.
ตาลปัตรบังเพลิง
หมายถึง [-เพฺลิง] น. ตาลปัตรที่มีลักษณะเช่นเดียวกับพัดยศของพระสงฆ์ ใช้ประดับสถานที่ในงานพระเมรุชั้นพระมหากษัตริย์และพระราชวงศ์ชั้นสูง นิยมทำเป็นรูปตุ๊กตาเทวดานั่งคุกเข่าถือตาลปัตรรายรอบบริเวณพระเมรุ, ตาลิปัตรบังเพลิง ก็เรียก.
ตาลปัตรฤๅษี
หมายถึง น. (๑) ชื่อไม้พุ่มชนิด Opuntia cochenillifera (L.) Miller ในวงศ์ Cactaceae กิ่งแบนอวบ ใบลดขนาดลงเป็นกระจุก ขนค่อนข้างแข็ง เป็นไม้ต่างประเทศ ปลูกเป็นไม้ประดับ.
(๒) ชื่อไม้พุ่มชนิด Cycas siamensis Miq. ในวงศ์ Cycadaceae. (๓) ดู กาสัก ๒.
ตาลม
หมายถึง น. โรคตาชนิดหนึ่ง.
ตาลยอดด้วน
หมายถึง (สำ) น. คนที่ไม่มีทางเจริญก้าวหน้าต่อไปอีกแล้ว; คนที่ไม่มีบุตรสืบตระกูล.
ตาลอ
หมายถึง น. ตาถั่ว.
ตาลอย
หมายถึง ว. อาการที่ตาเหม่อ.
ตาลาน
หมายถึง ดู ตะลาน ๒.
ตาลาน
หมายถึง ดู ตะลาน ๑.
ตาลาย
หมายถึง ว. อาการที่มองเห็นอะไรไม่ชัดพร่าลายไปหมด.
ตาลิปัตร
หมายถึง น. ตาลปัตร. (ดูใน ตาล).
ตาลิปัตรบังเพลิง
หมายถึง น. ตาลปัตรบังเพลิง. (ดูใน ตาล).
ตาลีตาเหลือก
หมายถึง ว. อาการรีบร้อนลนลาน, ตื่นกลัว, ตาเหลือก ก็ว่า.
ตาลุ
หมายถึง (แบบ) น. เพดานปาก. (ป., ส.).
ตาลุก
หมายถึง ก. ลืมตาโพลงด้วยความสนใจ.
ตาลุก,ตาลุก,ตาลุกตาชัน
หมายถึง (สำ) ว. อาการที่ตาเบิกกว้างเพราะอยากได้เมื่อเห็นเงินเป็นต้น, แสดงอาการอยากได้เมื่อเห็นเงินเป็นต้น, ตาโต หรือ ตาพอง ก็ว่า.
ตาลุชะ
หมายถึง (ไว) น. อักษรในภาษาบาลีและสันสกฤตที่มีเสียงเกิดจากเพดานแข็ง ได้แก่พยัญชนะวรรค จ คือ จ ฉ ช ฌ ญ และอักษร ย สระอิ อี รวมทั้ง ศ ในภาษาสันสกฤต. (ป.; ส. ตาลวฺย).
ตาว
หมายถึง (โบ) น. ดาบ, มีดยาว.
ตาว,ตาว,ต๋าว
หมายถึง น. ชื่อปาล์มชนิด Arenga pinnata (Wurmb) Merr. ในวงศ์ Palmae ใบคล้ายใบมะพร้าว ด้านล่างมีนวลขาว จั่นเป็นพวงห้อย ให้นํ้าตาลทำนองมะพร้าว ออกผลเป็นทะลาย เนื้อในเมล็ดอ่อนเรียกว่า ลูกชิด เชื่อมกินได้.
ตาวาว
หมายถึง ว. อาการที่จ้องมองดูสิ่งใดสิ่งหนึ่งด้วยความอยากได้ เช่น พอเห็นเงินก็ตาวาว เด็ก ๆ พอเห็นขนมก็ตาวาว.
ตาสว่าง
หมายถึง น. ตามองเห็นชัดเจน เช่น พอหยอดยา ก็รู้สึกว่าตาสว่างขึ้น; ไม่ง่วงงัวเงีย, นอนต่อไม่หลับ, เช่น ตื่นขึ้นมากลางดึก เลยตาสว่าง นอนไม่หลับอีก; โดยปริยายหมายความว่า เข้าใจแล้วว่าอะไรผิดอะไรถูก เช่น เดี๋ยวนี้เขาตาสว่างแล้วหลังจากที่หลงผิดมานาน.
ตาสำเภา
หมายถึง น. ชื่อหนึ่งของดาวฤกษ์อารทรา มี ๑ ดวง, ดาวตัวโค ดาวอทระ หรือ ดาวอัททา ก็เรียก.
ตาส่อน
หมายถึง น. ตาที่มีตาดำอยู่ไม่ตรงที่ตามปรกติ.
ตาหนู
หมายถึง น. มะกลํ่าตาหนู. (ดู มะกลํ่า).
ตาหนู
หมายถึง ลักษณะของสิ่งของที่อยู่ภายในแพลมออกมาข้างนอกแต่เล็กน้อย.
ตาหมากรุก
หมายถึง น. เรียกผ้าที่มีลายเป็นตารางสี่เหลี่ยมจัตุรัสแบบกระดานหมากรุกมีสีสลับกันว่า ผ้าตาหมากรุก.
ตาหยี
หมายถึง น. ตาหรี่, ตาที่แคบเรียวเล็ก.
ตาหลิ่ง
หมายถึง [-หฺลิ่ง] (กลอน) น. ตลิ่ง.
ตาหวาน
หมายถึง ดู ตาพอง ๓.
ตาหวาน
หมายถึง น. ตาที่มีแววน่ารักน่าเอ็นดู, ตาแสดงอาการน่ารักน่าเอ็นดู.
ตาฬะ
หมายถึง (แบบ) น. ลูกกุญแจ, กลอนประตู, ลูกดาล. (ป., ส.).
ตาอ้อย
หมายถึง น. ชื่อลายชนิดหนึ่ง.
ตาเข
หมายถึง น. ตาเหล่น้อย.
ตาเขียว
หมายถึง ว. แสดงอาการโกรธจัด, ตาขุ่นตาเขียว ก็ว่า.
ตาเจ้าชู้
หมายถึง (สำ) น. ตาที่แสดงอาการกรุ้มกริ่มเป็นเชิงทอดไมตรีในทางชู้สาว.
ตาเดียว
หมายถึง น. ชื่อปลาในอันดับ Pleuronectiformes พบทั้งในทะเล นํ้ากร่อย และนํ้าจืด เมื่อเกิดใหม่ตาจะอยู่คนละข้างกันเหมือนลูกปลาทั่วไป แต่เมื่อเจริญเติบโตขึ้นกะโหลกจะบิดไปข้างใดข้างหนึ่ง เป็นผลให้กล้ามเนื้อข้างหนึ่งบิดตามไปด้วย จึงทำให้ตาทั้ง ๒ ข้างอยู่ด้านเดียวกัน มีชื่อเรียกต่าง ๆ กัน เช่น ลิ้นหมา ใบขนุน ซีกเดียว ลิ้นเสือ จักรผาน ยอดม่วง ลิ้นหมาหงอนยาว ลิ้นควาย.
ตาเดียว
หมายถึง น. ชื่อปลาทะเลหลายชนิด หลายสกุล หลายวงศ์ เช่น ชนิด Brachypleura novaezeelandiae, Cynoglossus lingua, Psettodes erumei, Solea ovata ตัวแบนใหญ่ ด้านบนมีสีดำ ด้านล่างมีสีขาว ตาทั้ง ๒ ข้างอยู่ด้านบนด้วยกัน ขนาดตัวยาวได้ถึง ๕๐ เซนติเมตร กว้างถึง ๒๐ เซนติเมตร เนื้อนุ่ม หากินตามพื้นท้องน้ำ.
ตาเต็ง
หมายถึง น. เครื่องชั่งหรือตาชั่งขนาดเล็กชนิดหนึ่ง มีถาดห้อยอยู่ทางหัวคันที่เป็นไม้หรืองาช้าง มีตุ้มถ่วงห้อยเลื่อนไปมาตามคันได้ เดิมใช้สำหรับชั่งทอง เงิน เพชร และพลอย, เต็ง ก็เรียก. (เทียบ จ. เต็ง).
ตาเป็นมัน
หมายถึง (สำ) ว. อาการที่จับตามองจ้องดูสิ่งที่ต้องใจอย่างจดจ่อ.
ตาเป็นสับปะรด
หมายถึง (สำ) ว. มีพรรคพวกที่คอยสอดส่องเหตุการณ์ให้อยู่รอบข้าง.
ตาเฟื้องตาสลึง
หมายถึง (สำ) น. ตาที่แสดงอาการว่าชอบพอรักใคร่ เป็นการทอดไมตรีในทางชู้สาว (มักใช้แก่หญิงสาว).
ตาเริด
หมายถึง ว. อาการที่นอนตาค้างหรือนอนไม่หลับ.
ตาเรือ
หมายถึง น. ชื่อต้นไม้ยืนต้น. (พจน. ๒๔๙๓).
ตาเรือชัย
หมายถึง น. ชื่อหนึ่งของดาวฤกษ์ปุนัพสุ มี ๓ ดวง, ดาวหัวสำเภา ดาวสะเภา ดาวสำเภาทอง ดาวยามเกา หรือ ดาวปุนัพพสู ก็เรียก.
ตาเล็กตาน้อย
หมายถึง (สำ) น. ตาที่แสดงอาการว่าชอบพอรักใคร่ เป็นการทอดไมตรีในทางชู้สาว (มักใช้แก่หญิงสาว), ตาที่แสดงอาการประจบประแจง (มักใช้แก่เด็ก).
ตาเสือ
หมายถึง น. ชื่อไม้ต้นชนิด Aphanamixis polystachya (Wall.) R. Parker ในวงศ์ Meliaceae เนื้อไม้สีแดง แข็งและหนัก ใช้ในการก่อสร้าง.
ตาเหลว
หมายถึง (กลอน) น. เฉลว เช่น ตาหลิ่งตาเหลวปัก ปิดไว้. (นิ. นรินทร์).
ตาเหลือก
หมายถึง น. ตาที่เบิกกว้าง, ตาที่กลอกขึ้น, ตาที่ตาดำอยู่ข้างบน.
ว. อาการรีบร้อนลนลาน, ตื่นกลัว, ตาลีตาเหลือก ก็ว่า.
ตาเหลือก
หมายถึง น. ชื่อปลาที่มีตาโตคลุมด้วยเยื่อใส เกล็ดเรียบ หลายชนิด หลายสกุล ที่เป็นปลาทะเลหรือนํ้ากร่อย ได้แก่ทุกชนิดในสกุล Ilisha วงศ์ Clupeidae ลำตัวยาวเรียว แบนข้าง ท้องเป็นสันแหลม เกล็ดที่สันท้องเป็นเหลี่ยมคมเรียงต่อกันคล้ายฟันเลื่อย, อีปุด หรือ ปุด ก็เรียก; ที่เป็นปลานํ้ากร่อยแต่อยู่ได้ในนํ้าจืดได้แก่ ตาเหลือกนํ้าจืด หรือ ข้าวเหนียวบูด (Megalops cyprinoides) ในวงศ์ Megalopidae และ ตาเหลือกยาว (Elops saurus) ในวงศ์ Elopidae, ทั้ง ๒ ชนิดนี้มีรูปร่างคล้ายกัน ปากกว้าง ที่ใต้คางระหว่างกระดูกขากรรไกรล่างมีแผ่นกระดูกแข็ง ๑ ชิ้น สำหรับชนิดแรกตัวป้อมกว่า และมีก้านครีบหลังอันสุดท้ายยื่นยาวเป็นเส้น; ส่วนที่เป็นปลานํ้าจืดได้แก่ ตามิน (Amblyrhynchichthys truncatus). (ดู ตามิน).
ตาเหลือกตาพอง
หมายถึง ว. อาการที่แสดงความตกใจกลัว.
ตาเหล่
หมายถึง น. ตาเขมาก.
ตาเอก
หมายถึง น. ตาที่มีตาดำอยู่ไม่ตรงที่.
ตาแข็ง
หมายถึง ว. ไม่ง่วง, ไม่กะพริบง่าย.
